Бейрезидент-заңды және жеке тұлғаларға халықаралық салық салу ерекшеліктері

     Нұр-Сұлтан қаласы бойынша Мемлекеттік кірістер департаментінің резидент еместерге салық салу басқармасы «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы «Қазақстан Республикасы Кодексінің (Салық кодексі) 645-бабына сәйкес Қызметі Қазақстан Республикасында тұрақты мекеме құруға алып келмейтін бейрезидент-заңды тұлғаның  (бұдан әрі осы тараудың мақсатында – бейрезидент) Қазақстан Респбликасындағы көздерден кірістеріне шегерімдер жүзеге асырылмай, төлем көзінен корпоративтік табыс салығы салынады.

Бұл ретте төлем көзінен ұсталатын корпоративтік табыс салығының сомасын салық агенті осы баптың 9-тармағында көрсетілген кірістерді қоспағанда,  Салық кодексінің 644-бабында көрсетілген кірістер сомасына Салық кодексінің 646-бабында белгіленген мөлшерлемелерді қолдану жолымен есептейді.

Төлем көзінен салық салынатын кірістер бойынша корпоративтік табыс салығын есептеу мен ұстауды салық агенті:

1) есепке жазылған және төленген кірістер бойынша – бейрезидентке кірістерді төлеу күнінен кешіктірмей;

2) шегерімге жатқызылған, есепке жазылған және төленбеген кірістер бойынша – корпоративтік табыс салығы бойынша декларацияны тапсыру үшін Салық кодексінің 315-бабының 1-тармағында белгіленген мерзімнен кешіктірмей жүргізеді.

Салық агентi төлем көзiнен корпоративтік табыс салығын бейрезидентке кіріс  төлеудi жүзеге асырудың нысаны мен орнына қарамастан ұстайды.

Бейрезиденттің кірістеріне төлем көзінен салық салу осы бейрезиденттің өз кірістеріне үшінші тұлғалардың және (немесе) басқа мемлекеттердегі өзінің құрылымдық бөлімшелерінің пайдасына билік етуіне қарамастан жүргізіледі.

Төлем көзінен корпоративтік табыс салығын есептеу, ұстау және бюджетке аудару жөніндегі міндет пен жауапкершілік бейрезидентке кіріс төлейтін және салық агенттері таныған мынадай тұлғаларға жүктеледі:

1) дара кәсіпкер;

2) Қазақстан Республикасында қызметін құрылымдық бөлімше арқылы жүзеге асыратын бейрезидент-заңды тұлға.

Бұл ретте бейрезидент-заңды тұлға оның құрылымдық бөлімшесі Қазақстан Республикасының салық органдарында тіркеу есебіне қойылған күннен бастап салық агенті деп танылады;

3) Қазақстан Республикасында қызметін құрылымдық бөлімше ашпаған тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын бейрезидент-заңды тұлға.

Бұл ретте бейрезидент-заңды тұлға оның құрылымдық бөлімше ашпаған тұрақты мекемесі Қазақстан Республикасының салық органдарында тіркеу есебіне қойылған күннен бастап салық агенті деп танылады;

4) бейрезидент-заңды тұлға, оның ішінде депозитарлық қолхаттардың базалық активінің эмитенті;

5) осы баптың 9-тармағының 8) тармақшасында белгіленген шарттар орындалмаған кезде, осы тармақтың 2) және 3) тармақшаларында көрсетілгендерді қоспағанда, Салық кодексінің 644-бабы 1-тармағының

6) тармақшасында көрсетілген мүлікті сатып алатын бейрезидент-заңды тұлға.

Салық кодексінің 646-бабымен төлем көзінен табыс салығының мөлшерлемелері реттеледі.

Бейрезиденттің Қазақстан Республикасындағы көздерден кірістері мынадай мөлшерлемелер бойынша төлем көзінен салық салуға жатады:

1) осы тармақтың 2) – 5) тармақшаларында көрсетілген кірістерді қоспағанда, Салық кодексінің 644-бабында айқындалған кірістер – 20 пайыз;

2) тәуекелдерді сақтандыру шарттары бойынша сақтандыру сыйлықақылары – 15 пайыз;

3) тәуекелдерді қайта сақтандыру шарттары бойынша сақтандыру сыйлықақылары – 5 пайыз;

4) халықаралық тасымал бойынша қызметтер көрсетуден түсетін кірістер – 5 пайыз;

5) құн өсімінен түсетін кірістер, дивидендтер, сыйақылар, роялти –      15 пайыз.

Салық кодексінің 644-бабында айқындалған, уәкілетті орган бекіткен тізбеге енгізілген жеңілдікті салық салынатын мемлекетте тiркелген тұлғаның  кірістері 20 пайыз мөлшерлеме бойынша төлем көзінен салық салуға жатады.

648-бапқа сәйкес салық агентi өзiнің тұрған жеріндегі салық органына бейрезиденттiң кірісінен төлем көзiнен ұсталатын корпоративтiк табыс салығы бойынша есеп-қисапты мынадай мерзiмдерде:

1) бірінші, екінші және үшінші тоқсандар үшін – бейрезидентке кірісті төлеу жүргізілген тоқсаннан кейінгі екiншi айдың 15-күнінен кешiктiрмей;

2) төртінші тоқсан үшін – бейрезидентке кірісті төлеу жүргізілген және (немесе) бейрезиденттің есепке жазылған, бірақ төленбеген кірісі шегерімге жатқызылған, Салық кодексінің 314-бабында белгіленген есепті салықтық кезеңнен кейінгі жылдың 31 наурызынан кешіктірмей ұсынуға мiндеттi.

Салық кодексінің 666-бапта белгіленген халықаралық шарттың ережелерін қолдану тәртібі мынадай:

1) халықаралық шарттың ережелерін қолдану тәртібі Салық кодексінің 667, 668, 669, 670 және 671-баптарында  белгіленген; 

2) Салық кодексінің 672, 673 және 674-баптарында белгіленген тәртіп қолданылатын Салық кодексінің 650-бабында айқындалған кірістерді қоспағанда, бейрезиденттің Салық кодексінің 644-бабында көзделген кірістеріне қолданылады.

2. Бейрезидент бір немесе байланысты жобалар шеңберінде қызмет көрсетуден, жұмыстарды орындаудан кіріс алған жағдайда, салық агенті осы бапты қолдану мақсаттары үшін бейрезиденттің тұрақты мекеме құру фактісін, оның ішінде қызмет көрсетуге немесе жұмыстарды орындауға шарт (келісімшарт), сондай-ақ осы баптың 5-тармағында көрсетілген құжаттар негізінде айқындайды.

Бейрезиденттің Қазақстан Республикасында тұрақты мекемені құру фактісі анықталған кезде салық агенті Қазақстан Республикасында бейрезиденттің кірістерін салық салудан босату бөлігінде халықаралық шарттың ережелерін қолдануға құқылы емес.

Салық агентінің бейрезидентке кірісті төлеу кезінде немесе бейрезиденттің есептелген, бірақ төленбеген кірісін  шегерімге жатқызу кезінде, егер мұндай бейрезидент кірісті түпкілікті (нақты) алушы және халықаралық шарт жасалған ел резиденті болып табылатын болса, салық салудан босатуды дербес қолдануға құқығы бар.

Осы бөлімнің мақсатында кірістерді иелену, пайдалану, оларға билік ету құқығы бар және мұндай кіріске қатысты делдал, оның ішінде агент, номиналды ұстаушы болып табылмайтын тұлға түпкілікті (нақты) кірістерді алушы (иеленуші) деп түсінілуі керек.

Халықаралық шарт бейрезиденттің резиденттігін растайтын құжатты бейрезидент салық агентіне ұсынған жағдайда қолданылады.

Бұл ретте резиденттікті растайтын құжатты бейрезидент салық агентіне  бірінші болып басталатын мына күндердің бірінен:

1) бейрезидентке кіріс төленген немесе бейрезиденттің төленбеген кірістері шегерімге жатқызылған, Салық кодексінің 314-бабына сәйкес айқындалған салықтық кезеңнен кейінгі жылдың 31 наурызынан;

2) бейрезидентке кіріс төленген салықтық кезең үшін төлем көзінен ұстап қалатын табыс салығы бойынша салықтық міндеттемені орындау мәселесі бойынша салықтық тексеру аяқталғанға дейін бес жұмыс күнінен кешіктірмей ұсынады.  Салықтық тексерудің аяқталу күні нұсқамаға сәйкес айқындалады.

            Қазақстан Республикасының резидент еместері болып табылатын жеке тұлғаларға салық салу Қазақстан Республикасының «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Кодексінің 644 бабының нормаларымен регламенттелетінін хабарлайды.

    Салық кодексінің 644 – бабы 1 — тармағы 30 — тармақшасына сәйкес бейрезидент-жеке тұлғаның резидент-жеке тұлғадан өтеусіз алған мүлкін қоспағанда, өтеусіз алынған немесе мұраға қалған мүлік, оның ішінде жұмыстар, көрсетілетін қызметтер түріндегі кіріс. Өтеусіз орындалған жұмыстардың, көрсетілген қызметтердің құны осындай жұмыстарды орындауға, қызметтерді көрсетуге байланысты жұмсалған шығыстар мөлшерінде айқындалады. Бухгалтерлік есеп деректері бойынша өтеусіз алынған мүліктің, сондай-ақ мұраға қалған мүліктің құнын айқындау мүмкін болмаған жағдайда, беру немесе мұраға енгізу күніне мұндай мүліктің құны мынадай тәсілдердің бірімен: «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясы мұндай мүлік алынған күнтізбелік жылдың бірінші қаңтарындағы жағдай бойынша белгілеген құн негізінде; қазақстандық немесе шетелдік қор биржасында саудаланатын бағалы қағаздың көрсетілген бағалы қағазды мұраға алу (енгізу) күніне белгіленімінің құны негізінде белгіленеді. Өтеусіз алынған немесе мұраға қалған мүліктің құнын осы тармақшада айқындалған тәртіппен айқындау мүмкін болмаған жағдайда, құн мүлікті бағалау туралы есептің негізінде айқындалады;

    Осылайша, резидент емес жеке тұлғаның алған табысы түрінде мұраға қалдырылған мүлік, міндеттемелер бойынша есептеуге қолдану жолымен жеке табыс салығының мөлшерлемелері 20% — ға, белгіленген Салық кодексінің 646 бабы 1 тармағының 1 тармақшасына және табыстың есептелген сомасына салық шегерімдері жүзеге асырылмай салынады.

    Сондай-ақ, Салық кодексінің 644 бабы 1-тармағы 6) тармақшасына сәйкес жылжымайтын мүлікті өткізу кезінде, Қазақстан Республикасының аумағында тұрған туындайды құн өсімінен түсетін табыс мүлікті өткізу кезінде жеке тұлға. Құн өсімінен түсетін табыс бұл жағдайда арасындағы айырмашылық бағасы (құны) мүлікті сату құны мен мұраға қалдырылған мүлік, белгілі тармақшасына, Жеке табыс салығын есептеу салық кодексінің 646-бабы 1-тармағының 5-тармақшасында белгіленген 15% мөлшерлемені қолдану жолымен жүргізіледі.

      Салық кодексінің 659 бабына сәйкес жеке табыс салығы бойынша декларацияны осы Кодекске сәйкес жеке тұлға дербес салық салуға жататын кірістерді Қазақстан Республикасындағы көздерден алатын бейрезидент-жеке тұлға салық төлеушінің болатын (тұрғылықты) жеріндегі салық органына есепті салықтық кезеңнен кейінгі жылдың 31 наурызынан кешіктірмей тапсырады.

     Ағымдағы салықтық кезеңнен кейінгі жылдың 31 наурызына дейін Қазақстан Республикасының аумағына кейіннен кірместен ағымдағы салықтық кезең ішінде Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерге кету жағдайында бейрезидент-жеке тұлға жеке табыс салығы бойынша декларацияны тапсыруға және ағымдағы салықтық кезең ішінде жеке табыс салығын төлеуге құқылы. Бұл ретте жеке табыс салығы бойынша декларация ағымдағы салықтық кезеңнің басынан бастап Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерге осындай тұлға кеткен күнге дейінгі кезең үшін тапсырылады.

   Салық кодексінің 658 бап 3-тармағына сәйкес жеке табыс салығын төлеудi бейрезидент-жеке тұлға салықтық кезең үшін жеке табыс салығы бойынша декларацияны тапсыру үшiн белгiленген мерзiмнен кейiнгі күнтiзбелiк он күннен кешiктiрмей дербес жүргiзедi.

Автор: Макажанова Меруерт